Wypisy ze starych ksiąg metrykalnych z lat 1695 - 1811, sporządzone ze skorowidzów ks. Stanisława Waśniewskiego, proboszcza
Klukowskiego w latach 1845 - 1869 i opracowane przez ks. Marcelego
Przedpełskiego w 1926r.
Parafia pw. Św. Stanisława powstała prawdopodobnie
na przełomie XIV/XVw. Pod koniec XIX stulecia należała do dekanatu pułtuskiego.
Pierwszy zapis dotyczący parafii w Klukowie pochodzi z 1425r. Świątynia ta
uległa zniszczeniu w poł. XVIIw. Około 1663r. wybudowano kolejną, która została
rozebrana po 100 latach. Nowy, drewniany kościół wystawił w 1763r. miejscowy
proboszcz ks. Walenty Obrębski z fundacji starościny gołubskiej Ludwiki z
Bieganowskich Wesslowej. Konsekrował go w 1793r. sufragan płocki bp. Michał
Maurycy Mdzewski. W latach 1764-1792 proboszczem był ks. Walenty Obrębski, od
1792r. proboszczem był ks. Seweryn Obrębski. Wielokrotnie remontowana świątynia
spłonęła 6. grudnia 1963r. Na jej miejscu w latach 1965-9 wybudowano nowy
murowany kościół pw. MB Częstochowskiej wg proj. St. Marzyńskiego.
***
W skład parafii Klukowo wchodziły bez
większych zmian w nazwach wsie: Brolino (Bruliny), Sniary, Kubice
(Modzele-Kubice), Pąkale (Wyrzyki Pękale), Kałęczyno (Kałęczyn), Jerzynko
(Jurzynek), Modzele-Raki, -Cichawy, -Żelazy, Wyrzyki Odoje, -Wielkie, -Małe,
Modzele Bielne, Brolino –Magna (Wielkie), -Średnie, -Falkowice, Godacze
Zalesie, Świercze -Bąboły, -Szulki (Siółki), -Koty, -Wochny, Prusinowice
-Jurki, -Nokcie, -"Tyskiego", Slubowo (bez Ś) folwark Gay (Gaj) oraz
później powstałe Klukówki, Malice, Chmielewo (od 1916r. do Nasielska)
Sądząc po liczbie urodzonych, liczba
ludności mogła wynosić w dawnych czasach ok. 1500 dusz. W latach 1782-1811
liczba dusz mogła wynosić około 2500. Ludność dzieliła się na trzy części -
warstwy:
- generosos vel magnificos – wielka
szlachta, posiadacze ziemscy, posiadający, co najmniej jedną całą wieś,
folwark. Od 1786r. nastąpiło przesunięcie ówczesnej szlachty nobiles do
generosos (dawniej byli nimi Żabicki czy Radzicki ze Ślubowa) np.
Ostrzyniewski Jan z Ostrzyniewa, Chmielewski Stanisław ze Świercz-Siółek,
Roman Norbert z Wyrzyk Wielkich, a od 1811r. wszyscy nobiles będą zwani
generosos;
- nobilis - z
reguły drobna szlachta, posiadająca część wsi, dzierżawę lub udziały w
kilku wsiach, dość często wyższa służba folwarczna m.in. tzw. rządca,
czyli ekonomus, garncarz, rzadziej gorzelnik;
- laborjosos -
robotnicy wiejscy na służbie u nobiles, również służba
folwarczna. W tej warstwie wymieniano też honestus (uczciwy),
czyli rolnik lub rzemieślnik folwarczny. Po 1784r. wprowadzono zapisy: famati
(sławetny np. młynarz, kowal) i honesti (uczciwy)
Powyższy podział utrzymywał się dość
wyraziście, do co najmniej połowy XIX wieku mimo widocznej chęci przedostawania
się na wyższy szczebel społeczny. Słusznie więc powiedział jeden z historyków
ówczesnych w dziale: „Ku czemu Polska szła” że szła ku szlacheckości, bo
szlacheckość to wiara w człowieka – a to jest zarodek prawdziwej demokracji, to
dążenie do czegoś wyższego i lepszego z własnego popędu (Artur Górski)
Laboriosus chciał być honestus i famatus, nobilis, drobna szlachta chciała być
generosus nobilis, a wszyscy chcieli dorównać w dążeniu do szlacheckości –
magnificis!
W drugiej połowie XVIIIw. wieś była w
rękach rodziny Wesslów. Z fundacji Ludwiki z Bieganowskich Stanisławowej
Wesslowej, starościny golubskiej w 1763r. wybudowano nowy kościół w miejsce
drewnianego kościółka, który spłonął w poł. XVIIw. i który odbudowano ok.
1693r.
1. Do magnificios warstwy szlachty
legitymowanej należeli:
W Ślubowie:
- 1695/20 - Franciszek Żabicki i ż.
Ewa z Łopackich, notariusz zakroczymski, dużo dzieci;
- 1712/4 - ślub Kazimierz Nowosiecki?
i Katarzyna Żabicka;
- 1717/3 - ślub Jan Strzembosz? i
Barbara Żabicka;
- 1718/5 - ślub Antoniego Radzickiego
z Kunegundą Żabicką i odtąd w Ślubowie Radziccy;
- 1723r. - Zbigniew Żabicki
vexillegus Zakroczymski;
- 1731r. - Ur. Joanna c. Antoni
Radzicki i ż. Kunegunda z Żabickich;
- 1742/6 - ślub Teresa Radzicka i
Felicjan Ołdakowski;
- 1743/28 - Jakub s. Felicjan
Ołdakowski, pisarz zakroczymski i ż. Teresa z Radzickich;
- 1744r. - Antoni Radzicki jako
Sędzia Ziemski Zakroczymski (dziedzic na Strzegocinie);
- 1749/3 - ślub Kazimierz Świderski i
Teresa Ołdakowska;
- 1761/12 - ślub Jan Szydłowski,
venetoe i ż. Katarzyna z Radzickich;
- 1761/7 - ślub Teodor Mokrski
(Izydor?) i Rozalia Kiełpińska;
- 1773, 1781-84r. - Józef Radzicki,
podkomorzy zakroczymski i ż. Teresa z Krajewskich (dziedzic na
Strzegocinie po Antonim) po 1808r. żona Antonina z Madalińskich;
W Gaju:
- 1695/6 - Stanisław Radzicki i ż.
Anna
- 1700/11 - ślub Krzysztof Kucharski
i Zofia Radzicka
- 1707 i 1709r. - Franciszek
Drotowski i ż. Marianna Zofia Radzicka;
- 1707 - ślub Albert Rzeczkowski i
Marianna Modzelewska;
- 1726/17 - Antoni Radzicki i ż.
Kunegunda z Żabickich, sędzia zakroczymski;
- 1744/19 - Jan Jezierski
"Gołąbek" i ż. Magdalena Eufrozyna Myszczeńska;
- 1749/51 - Jan Świderski i ż. Teresa
z Radzickich;
- 1761/13 - ślub Adam Worowski i
Eleonora Antonowicz;
- 1769 - Jan Szydłowski, podstoli
zakroczymski i ż. Katarzyna z Radzickich;
- 1778/20 - występują w Gaju nob.
Franciszek Waśniewski i ż. Brygida, ale nie wiadomo czy to był właściciel;
- 1805/43, 56 - Magnif. Jan
Nosarzewski;
W Prusinowicach (Jurkach):
- 1695r. - Jan Łukaszewski i ż.
Agnieszka;
- 1703r. - Józef Maruszewski i ż.
Katarzyna;
- 1707-12 - Jakub Tyska i ż. Marianna
Gościmińska;
- 1731/10 - gen. Józef Chotomski;
- 1737 - gen. Maciej Załęski;
- 1739/2 - ślub Józef Chotomski i
Rozalia Załęska;
- 1744/7 - ślub Wojciech Morawski i
Marianna Tyska;
- 1744 - magnif. Antoni Tyska,
stolnik smoleński i ż. Teresa Rytarowska, notariuszka przemyska;
- Ten sam występuje w aktach 1750/27
i 1761/25 - Te Prusinowice zowią się "Nokcie"
- W aktach 1765/65 i 1770/17, czasem
piszą "Prusinowice Tyskiego"
- 1805/81 – magnif. Paweł
Jerzmanowski i Elżbieta z Konińskich
W Brulinach Falkowicach:
- 1702/3 - Mateusz Dłutowski i ż.
Dorota;
- 1735/5 - ślub Jakub Zaleski i
Katarzyna Grębicka;
- 1742/13 - Magnif. Antoni Pajewski,
stolnik czernihowski i ż. Antonina;
- 1757/13 - Antoni Maruszewski i
Katarzyna Bieńkowska;
- 1803/67 – magnif. Dawid
Ostaszewski;
W Brulinach:
- 1696/4 - Szymon Klukowski i ż.
Agnieszka;
- 1797/42 - Gen. Stefan Mdzewski,
podkomorzy zakroczymski;
W Brulinach Wielkich:
- 1735/6 - ślub Kazimierz Ostaszewski
i Katarzyna Gołkowska;
W Smolechowie:
- 1697/16 - Aleksander Strzeborski? i
ż. Anna ze Strzemieckich;
- 1697/16 - ur. magnif. Ślubowski?
Stanisław Stefan Adam Dominik;
- 1703/15 - Jan Łukaszewski i ż.
Agnieszka;
- 1706/27 - Paweł Puczeński? i ż.
Anna Ramocka;
- 1710/16 - Paweł Gulczewski,
podsędek zakroczymski i ż. Anna
- 1726/20 - Nob. Bartłomiej Zembruski
i ż. Agnieszka;
- 1752/2 i 1754/19 - Jan i Marianna
Kamieńscy magnif jure castr. Ciechanov.
- 1761/22 - Franciszek Mostowski i ż.
Marianna Sowieńska;
- 1771 - Franciszek Mostowski;
W Modzelach Rakach:
- 1741, 1737 - Gen. Paweł Wiśniewski
i ż. Franciszka Kozicka;
- 1743/33 - Gen. Jan Kamieński i ż.
Teresa Łopacka;
- 1757/21 - Gen. Antoni Zakrzewski i
ż. Marianna Łopacka (ślub 1756/10);
- 1784/6 – Gen. Jan Pęczkowski,
stolnik przasnyski;
- 1798/23 – magnif. Paweł i Marianna
z Kozickich Gostkowscy;
W Modzelach Bielnych:
- 1697/10 - ur. Franciszek Hubert s.
Andrzej Modzelewski i ż. Zofia;
- 1701 - Jan Modzelewski z Modzel
zostaje burgrabią zakroczymskim;
- 1710/5 - ślub Mateusz Mieszkowski i
Anna Modzelewska;
- 1717/7 - Adam Modzelewski i ż.
Marianna Ślubowska (ślub 1711/4);
- 1736/32 - Igańscy?
- 1736/1 - ślub Mateusz Kownacki i
Ewa Igaczewska?;
W Jabłecznikach Kościelnych:
- 1695 - Albert Lisiewski i ż. Anna;
- 1695 - Albert Jabłecki i ż.
Marianna z Bąkowskich;
- 1695 - Stanisław Jabłecki i ż.
Elżbieta;
- 1703 - Piotr Karczewski i ż. Anna
Lisiewska;
- 1739/19 - Franciszek Kaczeński;
- 1740/13 - ślub Franciszek Kaczyński
i Ludwika Łodzińska;
W Jurzynku:
- 1743/27 - Gen. Ludwik Lasocki i ż.
Marianna Modzelewska;
- 1750/22 - Gen. Stanisław Nakielski,
burgrabia ciechanowski i ż. Marianna Modzelewska;
- 1751/11 - ślub Marian (Marcjan)
Kosiński i Ludwika Pajewska;
- 1753/9 - ślub Stanisław Miączyński
i Marianna Łopacka;
- 1756/25 - magnif. Franciszek i
Ludwika Ślascy;
- 1778 - Gen. Antoni Lasocki i ż.
Cecylia Paprocka;
- 1797/20, 79 – magnif. Wojciech
Wojsław z żoną Marianną z Rapackich;
W Gołębiach:
- 1702/24 i 1703 - Albert Kędzierzawski
i ż. Ewa z Brudzińskich;
- 1714/4 - ślub Albert Żebrowski i
Ewa Kędzierzawska;
- 1753 - Gen. Mikołaj i Magdalena
Kędzierzawscy;
W Chmielewie:
- 1703/11 - ślub Albert Smosarski i
Zofia Chmielewska;
- 1705/9 - ślub Jan Rostkowski i Anna
Kamińska;
- 1709/31 - gen. Jan Rostkowski i ż.
Anna Kamińska;
W Godaczach Zalesie:
Pod tą nazwą figuruje w 1698r. i mają
nobiles:
Tomasz Słończewski i ż. Katarzyna
Smoszewska;
W 1698 mianują się również Godacze Magna
i Godacze Dolne i w nich: Bogusławscy, Wyrzykowscy, Godaczewscy, Konarzewscy
(1715r.)
W Klukowie:
- 1755/9 - ślub Wojciech Maruszewski
i Franciszka Obrębska;
- 1763/11 - ślub Jakub Obrębski i
Barbara Kędzierzawska;
W Wyrzykach:
- 1753/2 - ślub Jan Różycki i Łucja
Wyrzykowska;
W Świeszewie par.
Nasielsk w 1752r. mieszkał Paweł i Joanna Oborscy, Burgrabia zakr.
2. Do Nobiles należała
wszystka drobna szlachta zamieszkała po wsiach szlacheckich. Były to m.in. wsie
Wyrzyki, Świercze, Godacze, Bruliny, Modzele. Do starych rodzin tego okresu,
których nazwiska i dziś się spotyka (1928r.) należały rodziny:
- Na Wyrzykach -
Wyrzykowscy z różnymi przezwiskami jak np. 'Klimek', Grabińscy, Ślascy,
Grabowscy, Chojnowscy, Modzelewscy, Skarżyńscy, Mieszkowscy, Ślubowscy;
- Na Świerczach -
'Siłkach', 'Kotach', 'Kocmach' zamieszkiwali Świerczewscy, Niesłuchowscy,
Wyrzykowscy, Chmielewscy, Błędowscy, Gołębiewscy, Skarżyńscy, Modzelewscy,
Roman, Mączewscy, Wierzbiccy, Jankowscy,
- Na Brulinach -
Góreccy, Klukowscy, Ostaszewscy, Tyskowie, Maruszewscy, Szulborscy, Brulińscy,
Wyrzykowscy, Drążdżewscy, Dłutowscy, Karwowscy, Dziedziccy;
- Z Ostrzyniewa -
Ostrzyniewscy "Koziki", Niesłuchowscy, Osieccy;
- W Gołebiach -
Gołębiewscy, Wyrzykowscy, Niesłuchowscy, Gnatowscy, Zakobielscy,
Modzelewscy, Żebrowscy;
- W Godaczach -
Wyrzykowscy, Słończewscy, Żebrowscy, Komorowscy, Kędzierzawscy,
Ostaszewscy, Obidzińscy;
- Wyrzyki Pękale -
Wyrzykowscy, Kalinowscy;
- Wyrzyki Odoje -
Drążdżewscy;
- Na Kałęczynie -
Ślubowscy, Jakubowscy;
- Na Modzelach Kubicach
- Gołymińscy, Modzelewscy, Gołębiewscy, Głowaczewscy;
- Na Modzelach Żelazach
- Modzelewscy;
- Z Olszewa i Brulin -
Jezierscy "Gołębie"
- W Gaju -
Goryszewski i Modzelewscy z Modzel Raków
Jankowscy nobiles
wymienieni w indeksach par. Klukowo:
- 1702/7 - Klukowo-Kopcie - Ignacy
Jankowski ur. 19.02.1702r. s. ?M. Jankowskiego i ?Ewy Gierzyńskiej (?x1769
Klukowo - 2ż. Marianna Czarnecka);
- 1742/48 - Świercze-Koty - Antoni
Jankowski ur. 1.12.1742r. s. Ludwika Jankowskiego i Barbary Komorowskiej,
chrzestni: Antoni Komorowski i Marianna Purzycka;
3. Do Laborious należała
służba dworska, nazywana czasami "subditi generosis vel magnifici
xx". W wielu przypadkach służba ta nie miała nazwisk, czasami miała
przezwiska, od których potem formowały się właściwe nazwiska. Nazwiska
sformowane były od zajęć np. Szewc, Kucharz, Płuciennik, Młynarz, Woźny, Kowal,
itp. W okresie 1750 - 84 nazwiska służby były już uformowane np. Owczarek,
Pastuch, Szewczak, Kowalczyk, Woźniak itp. Czasami na służbie inter laborjosos
spotykało się i Nob. Lab. ale bardzo rzadko.
Te trzy warstwy ludności
żyły swojm odrębnym życiem. Magnificies wspierali w sprawach religijnych
magnifices i generosis. Szlachta drobna, nobiles, wspierała szlachtę, a znów
służba, laboriosi wspierała nawzajem siebie (wspieranie rozumiane, jako
udzielanie się w roli chrzestnych i świadków).
W przełomie 18/19 wieku ze starych rodów
klukowskich należących do wyżej wymienionych stanów żyły:
·
1785r.
- Zarębowie w Świerczach;
·
1786r.
- Wasiakowie w Smolechowie (w XXw. Klukówek);
·
1786-1808
- Smutkiewiczowie w Świerczach i Smolechowie (w XXw. Klukówek);
·
1786
- Jerzołkowscy w Prusinowicach (w XXw. Bruliny);
·
1793
- Goryszewscy w Modzelach Rakach (w XXw. Pekale);
·
1794
- Jaskułowscy w Gaju;
·
1795
– nob. Morawscy w Wyrzykach Małych do poł. XXw.
·
1797
– gen. Zalewscy w Ostrzyniewie do poł. XXw.
·
1797
– gen. Góreccy w Pękalach do poł. XXw.
·
1801
– gen. Bórscy w Wyrzykach Małych do poł. XXw.
***
Małżeństwa znamienitych osób:
- 1751/11 Jurzynek - Marian Kosiński,
burmistrz zakroczymski i Ludwika Pajewska, stolnikówna czernihowska;
- 1761/12 Ślubowo - Jan Szydłowski,
notariusz z. zakroczymski i Katarzyna Radzicka;
- 1772/6 Jurzynek - Aleksander
Wołowski i Zofia Łempicka, podczaszanka zakroczymska;
Pochowani w Strzegocinie, na cmentarzu
przy kaplicy klasztoru oo. Bernardynów:
- Gen. Marianna Tyska z Prusinowic
roku 1738;
- Gen. Ludwik Łopacki z Jurzynka roku
1752;
Epitafia w Kościele
Strzegocińskim w XVIIIw.:
- Gen. Kunegundy z Zabickich
Radzickiej zm. 1786r.;
- Gen. Józefa Radzickiego,
podkomorzego zakroczymskiego, zm. 1793r.;
Moralność w latach dawniejszych
była dość surowa, w latach 1695-1741 tylko kilka razy zanotowano "incogni
parentes" i to głównie w warstwie laboriosis i rzadziej nobilis. W
przełomie wieku 18/19 wpisywano „illegitimi thori” i średnio na rok było 4
takie przypadki. W 1804r. było 12 takich wypadków.
Bliźnięta – rodziły się
średnio 2 na rok.
Pisownia nazwisk w XVIIIw.
była niewyrobiona Np. Gurscy, Gorecki, Swirczewski, Świderski itp. taką też
pisownię utrzymałem w skorowidzu. Laboriosos nie mieli nazwisk. W przełomie
wieku 18/19 już wszystkie warstwy posiadały wpisane swoje nazwiska.
Imiona na Chrzcie dawano
stare, niewyszukane: Michał, Barbara, Jadwiga, Maciej itp. Jeżeli dawano dwa to
łącznie np. Filip Neriusz, Jan Nepomucen, Szymon Tadeusz, Stanisław Kostka,
Franciszek Salezy, w latach 1783-1812 dawano Andrzej, Barbara, Katarzyna.
Często dwa imiona oraz raz w 1809/55 Piotr Napoleon Sieklucki z Wyrzyk.
Kapelania w Ślubowie
była już w 1740r. Kapelanem u Antoniego Radzickiego, sędziego zakroczymskiego
był ks. Jan Płoski; w aktach 1797/26 i 59 występuje kapelan brat Mateusz, w
1811/52 przy Chrzcie Św. Radzikowskiego był Kapelan ks. Nikodem Mazuchowski.
Zaświadczenie – w księdze z
lat 1786-91 jest notka ks. Aleksa z 1823r. o tym, że księgi zostały spalone
podczas przemarszu wojsk francuskich. Brak aktu chrztu Walentego Jaskułowskiego,
który odtworzono ponownie.
Organista przy
kościele - w 1719-22r. Antoni Kępiński; w 1738-40r. Jan Pijanowski; w 1775-93r.
Adam Świtalski; w 1798r. Jan Kostrzewski, w 1804-11 Paweł Gostkiewicz.
Karczma jak wynika
z aktu 1727/9 była w Ślubowie;
Szkoła - z akt z 1702r. wynika, że
w Klukowie była szkoła. Nauczyciele w 1701r. Jakub Truszyński, potem był Paweł
Rozbicki w 1708r.
Zaraza (pestis) - w 1712r. w
folwarku Gaj wybuchła epidemia zarazy, było dużo ofiar.
***
Opracowanie uzupełnione i poprawione W-wa 2017r.
